İçme suları ve bazı endüstri sular (gıda, meşrubat vb.) açısından bulanıklık önemli bir parametredir. Evsel ve endüstriyel atıklarla, yağmur sularının bulanıklığı oldukça yüksektir. Suda bulanıklığa neden olan maddeler; askıda maddeler, planktonlar ve diğer organik maddelerdir. Bulanıklık suyun optik özelliğini etkiler. Bulanıklık Analizi, numuneye gelen ışığın, bulanıklık tarafından absorbe edilmesi ve dağılması prensibine dayanmaktadır.
Formazin Metodu
Bu yöntemde formazin polimeri, standart bulanıklık süspansiyonu olarak kullanılır. Hazırlanması kolay olup ışığı dağıtma özelliği kilden ve bulanık doğal su standartlarından daha iyidir. Formazin süspansiyonunun verilen konsantrasyonunun bulanıklığı 40 NTU (Nefelometre Birimi) ile ifade edilir.
Bulanıklık Analizi yapılacak su numunelerinin hızla çökelebilen iri sediment ve kalıntı çamur içermemesi gerekir. Hava kabarcıklarının olması ve kullanılan cam kaplardaki lekeler okumada hatalı sonuçlara neden olur. Suda gerçek rengin bulunması da, bulanıklık ölçümlerinin düşük değerler vermesine neden olur. Suyun renkli olmasına neden olan çözünmüş maddeler ışığı bir miktar absorblarlar ve sonuçta ölçülen bulanıklık değerleri gerçek değerden daha düşük olur.
Bulanıklık Analizi İçin Araç ve Gereçler
- Türbidimetre: Alet 0.02 NTU bulanıklık farklarını ölçebilen hassasiyette olmalı ve en az 0-10 NTU bulanıklık aralığını ölçebilmelidir.
- Numune tüpleri, renksiz, cam tüpler: Tüplerin içi ve dışı çok temiz olmalıdır. Üzerinde leke ve tuz varsa yumuşak kağıt ile temizlenmelidir. Numune tüpleri içinde okuma esnasında hava kabarcıklarının olmamasına dikkat edilmelidir.
Bulanıklık Analizi İçin Gerekli Reaktifler Reaktifler
- Bulanıklık içermeyen destile su
- Stok bulanıklık süspansiyonu: 100 ml’lik ölçülü kapta 5 ml Çözelti 1 ile 5 ml Çözelti 2 karıştırılır. 24 saat 25 °C’de bekletilir ve daha sonra 100 ml’ye tamamlanır ve karıştırılır. Bu süspansiyonun bulanıklığı 400 NTU’dur. Çözelti ve süspansiyonlar 1 ay süre ile dayanır.
Çözelti 1: 1 g hidrazin sülfat, (NH2)2H2S04, destile suda çözülür ve 100 ml‘ye tamamlanır.
Çözelti 2: 10 g hekzametilen tetramin (CH2)6S04 bir miktar destile suda çözülür ve destile su ile 100 ml’ye seyreltilir. - Standart bulanıklık çözeltileri: 10 ml stok bulanıklık süspansiyonu, bulanıklık içermeyen su ile 100 ml’ye seyreltilir. Bu standardın bulanıklığı 40 NTU olup, haftalık olarak hazırlanmalıdır.
- Seyreltik bulanıklık standartları: Standart bulanıklık süspansiyonlarından belli miktarlarda alınarak, bulanıklık içermeyen su ile seyreltilmek suretiyle seyreltik bulanıklık standartları hazırlanır.
Bulanıklık Deneyinin Yapılışı
- Türbidimetrenin kalibrasyonu: Aletin çalışma talimatnamesine uygun olarak kalibrasyonu yapılır. Alette önceden kalibre edilmiş bir skala yoksa, kalibrasyon eğrisi hazırlanarak alet ayarlanır.
- 40 NTU’dan daha az bulanıklıkların ölçümü: Numune iyice karıştırılır. Hava kabarcıkları kayboluncaya kadar beklenir. Numune Türbidimetre tübüne yerleştirilir, bulanıklığı doğrudan doğruya aletin skalasından veya bulanıklık kalibrasyon eğrisinden okunur.
- Yüksek Bulanıklıkların Ölçümü: 40 NTU’dan daha büyük bulanıklık içeren numunelerin seyreltilerek bulanıklıkları 30-40 NTU sınırına düşürülür. Orijinal numunenin bulanıklığı, seyreltik numunenin bulanıklığı ve seyreltme faktörü yardımı ile hesaplanır. Örneğin, 1 hacim numuneye, 5 hacim bulanıklık içermeyen su ilave edildiğinde, seyreltik numunenin bulanıklığı 30 NTU ise; orijinal numunenin bulanıklığı 180 NTU’dur.
Sonucun Hesabı
Bulanıklık: A * (B+C) / C
Burada;
A : Seyreltik numunede okunan bulanıklık değeri (NTU)
B : Seyreltme suyu hacmi (ml)
C : Numune hacmi, ml’dir.
Bulanıklık okumaları tabloda verildiği şekilde ifade edilir:
Bulanıklık ölçümlerinin ifade edilmesinde kullanılan hassasiyet değerleri
| Bulanıklık Aralığı, NTU | Sonucun İfadesindeki hassasiyet, NTU |
| 0 – 1 | 0.05 |
| 1 – 10 | 0.1 |
| 10 – 40 | 1 |
| 40 – 100 | 5 |
| 100 – 400 | 10 |
| 400 – 1000 | 50 |
| 1000’den büyük | 100 |
Silisyum Dioksit Metodu
Bulanıklılık kolorimetrik yöntemle, ışık enerjisinin dağıtılması esasına göre ölçülür. Ölçüm şekilde belirlendiği üzere ışığın yönünde ya da ışık yönüne dik yapılabilir.
Bulanıklığın belli bir konsantrasyonu olmadığı için Si02 konsantrasyonu esas alınarak ölçülür.
1 mg/L Si02 = 1 Bulanıklık birimi’dir.
olan bir birim seçilerek değerlendirmeler buna göre yapılır.
Bulanıklık Tayini İçin Gerekli Araç ve Gereçler
- Standart türbidimetre (Hach 2100 ya da benzeri)
- Erlenler
- Beherler
- Nessler Tüpleri (50 ml’lik uzun tüpler)
Bulanıklık Tayini İçin Gerekli Reaktifler
Fuller Toprağı: Çöktürülmüş kurutulmuş ve 200 no.lu elekten elenmiş kil, kaolen veya fuller toprağından 1 gram alınır. 1 litre destile suda çözülür. Bu çözeltinin bulanıklık derecesi 1000 birimdir. Bu çözeltiden 1.5, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5 ml alınarak bulanıklığı 5, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 ve 100 birim olan standart çözeltiler elde edilir.
Bulanıklık Deneyinin Yapılışı ve Sonucun Bulunması
Numune nessler tüpüne konur, standartlarla mukayese edilerek bulanıklık derecesi tayin edilir. Ya da kolorimetreye alınarak 420 nm’de absorpsiyonu okunur. Okumanın kolorimetre ile yapılması durumunda bir kalibrasyon eğrisine ihtiyaç vardır.
Dikkat Edilecek Hususlar
Stok çözeltide meydana gelebilecek bakteri faaliyetine mani olmak için bu çözeltiye 1 gram HgCl2 ilave edilmelidir. Bulanıklık derecesi 5’ten küçük olan numuneler nefelometre ile, bulanıklığı 5-100 arasında olanlar hazırlanan standartlarla mukayese ile bulanıklığı 100-2000 arasında olanlar ise Jackson türbidimetresi kullanılarak ölçülmelidir.