Laboratuvar

Siyanür Analizi

Siyanür Analizi Nasıl Yapılır? konusuna geçmeden önce Siyanür Nedir? tanıyalım. Siyanür, CN olarak ölçülebilen bütün siyanür bileşiklerini ifade etmektedir. Siyanürün CN olarak elde edilebildiği bileşikleri basit ve kompleks siyanürler olarak sınıflandırılmaktadır. Basit siyanürler, A(CN)x formülü ile temsil edilirler. A alkali ya da metal, x, A’nın değerliği ve CN gruplarının sayısıdır. Alkali siyanürlerin sulu çözeltisinde siyanür grubu, CN ve moleküler HCN (Hidrojen Siyanür) şeklinde bulunur. Çoğu basit metal siyanürler çözünmez veya az çözünür özelliktedirler.

 

Kompleks siyanürlerin formülleri çok değişken olabilmesine karşılık, alkali metal siyanürleri AyM(CN)x şeklinde gösterilebilir. Bu formülde; A Alkali metali (Na, K gibi), M, ağır metali (nikel, bakır, kadmiyum, gümüş, çinko, Demir (II), Demir (III) gibi) ifade etmektedir.

 

Moleküler HCN’nin sucul yaşam üzerine toksisitesi herkesce bilinmektedir. Ancak CN’ün toksisitesi, moleküler HCN’den daha az olup, genellikle önemsizdir. Çünkü serbest siyanürün büyük bir kısmı HCN şeklindedir.

 

Siyanür Analizi (Elektrot Yöntemi)

Siyanür (CN) Analizi, Orion Research 407 A iyon analiz cihazı ve CNCN iyon seçici elektrodu yardımı ile hızlı, doğru ve emin bir şekilde yapılabilmektedir. Metot 0.05-10 mg CN/l arasında kolorimetrik ya da titrimetrik yöntemlerin yerine kullanılabilmektedir.

 

Siyanür Analizi İçin Gerekli Araç ve Gereçler

  • – 407 A özel iyon analizörü
    – Siyanür seçici elektrot
    – Referans elektrot: Orion 90-01 metal tek bağlantılı referans elektrodu
    – Manyetik karıştırıcı
    – Parlatma zımparası: Orion katalog No: 94.82.01 (Bununla elektrot üzerinde birikebilecek veya elektrodu kaplayabilecek kirlilik temizlenir.)

 

Siyanür Analizi İçin Gerekli Reaktifler

– Destile veya deiyonize su: Bütün çözeltiler ve standartlar bu sular ile hazırlanmalıdır.

 

– İyon şiddeti ayarlayıcısı (ISA): 400 g katı NaOH suda çözülerek 1 litreye tamamlanır. Bu çözelti kullanılarak ölçümü yapılan çözeltide sabit bir iyon şiddeti sağlanır. 10 M NaOH içeren çözelti, aynı zamanda pH ayarlamak için gereklidir. Her 100 ml numune veya standart için, 1 ml ISA kullanılarak son konsantrasyon 0.1 M yapılır (yaklaşık pH = 13).

 

– Stok siyanür çözeltisi: 10-2 M siyanür standardının hazırlanması için, 0.65 g kuru KCN 1 litrelik balon jojeye konarak, üzerine 10 ml ISA ve 500 ml su konur, çözündürülür ve daha sonra bu çözelti 1 litreye tamamlanır. İşlem, 250 g KCN ile yapıldığında elde edilen çözeltinin konsantrasyonu 1000 ppm CN olur. Standartlar, plastik şişede korunmalı ve her hafta yeniden hazırlanmalıdır. Siyanür içeren çözeltiler HCN gazı saldıklarından, nefes almakla veya deriden absorblanmak suretiyle vücuda geçerek toksik etki gösterirler. ISA kullanarak bazik ortam sağlanır. Deneyler kesinlikle çeker ocakta yapılmalıdır. Pipetleri kullanmak için puar takılmalı ve ağızla çekilmemelidir.

 

Elektrot Eğiminin Kontrol Edilişi

– 250 ml’lik behere 100 ml saf su ve 1 ml ISA konur. Cihazın düğmesi X pozisyonuna getirilir. Elektrot çözeltinin içine yaklaşık 3 cm kadar daldırılır.

 

– Pipetle 1 ml 10-2 M veya 1000 ppm’lik standart çözeltiden alınarak beherdeki çözeltiye ilave edilir. Manyetik karıştırıcı ile karıştırılır. Kalibrasyon kontrol düğmesiyle ibre kırmızı logaritmik eşelde ortadaki 1’e gelinceye kadar ayarlanır.

 

– 10 ml 10-2 M veya 1000 ppm’lik standart, 100 ml saf su ile 1 ml ISA (101 ml) karışımına ilave edilir ve karıştırılır. Sıcaklık kompensatörü düğmesi çevrilerek ibrenin 10’a ulaşması sağlanır. Şeffaf eğim kontrol plakası, sıcaklık derecesinin gösterdiği rakamın bulunduğu yerle plakanın işareti çakışıncaya kadar çevrilir. Alt tarafından eğimin % değeri okunur. Elektrodun sağlıklı kullanımı için eğimin 90 ile 100 arasında olması gerekir. Bu değer sağlanmıyorsa, elektrotta hata veya arıza var demektir. Elektrodun her gün yeniden kontrolü ve ayarı gereklidir.

 

Siyanür Deneyinin Yapılışı

– 1000 ppm’lik standart çözeltiden seri seyreltmelerle 10 ppm ve 1 ppm’lik çözeltiler hazırlanır ve her 100 ml çözeltiye 1 ml ISA ilave edilir. Bu çözeltiler bir günlük olup, daha uzun süre kullanılmaları sakıncalıdır.

 

– Düğme, X pozisyonuna getirilir. Elektrot 1 ppm’lik çözeltiye daldırılır ve manyetik karıştırıcı çalıştırılır. Kalibrasyon kontrol düğmesi ile ibre kırmızı logaritmik eşelde 1’e ayarlanır.

 

– Elektrot çözeltiden çıkarılıp, kurulanır ve 10 ppm’lik çözeltiye daldırılır. Sıcaklık kompensatörü düğmesiyle ibrenin 10’a gelmesi sağlanır. Bu arada yukarıda tarif edildiği şekilde eğim kontrolünün yapılması gereklidir.

 

– 50 veya 100 ml numune, 250 ml’lik behere aktarılır ve her 100 ml’ye 1 ml ISA ilave edilir.

 

– Elektrot kurulanarak, numuneye daldırılıp, kırmızı eşelden ppm olarak sonuç okunur.

 
Deney esnasında ibrenin skala dışına çıkması durumunda aşağıdaki işlemler uygulanır;

– İbrenin sağ taraftan dışarı çıkması: Mümkünse numune seyreltilir, değilse elektrot silinir, kurulanır ve 10 ppm’lik çözeltiye daldırılıp, kalibrasyon kontrol düğmesiyle ibrenin 1’e gelmesi sağlanır. Numuneye temiz elektrodu daldırarak okunan değer örneğin 1 ise, sonuç 10 ppm olarak kaydedilir.

 

– İbrenin sol taraftan dışarı çıkması halinde; elektrot temizlenip, kurulanarak 1 ppm’lik çözeltiye daldırılır. Kalibrasyon kontrol düğmesiyle ibre 10 rakamını gösterinceye kadar yavaşça çevrilir. Bu işlemden sonra elektrot kurulanıp, numuneye daldırılır. Kırmızı eşelden okunan değerin onda biri, numunenin siyanür değeridir. Örneğin ibre 1’i gösteriyorsa, bu numunenin siyanür konsantrasyonu 0.1 mg/L’dir.

 

Siyanür Analizi (Kolorimetrik Metot)

Ön işlemden geçmiş alkali destilattaki CN, kloramin T ilavesi ile CNCl’ye dönüştürülür. Reaksiyon tamamlandıktan sonra CNCl, piridin-barbitürik asit ilavesiyle kırmızı mavi bir renk oluşturur. 578 nm’de absorbans değerleri okunarak, CN tayin edilir.

 

Spektrofotometre (10 mm ya da daha uzun ışık yolu uzunluğu bulunan ve 578 nm’de çalışabilen)

 

Siyanür Analizi İçin Gerekli Reaktifler

– Kloramin-T çözeltisi: 1 g beyaz toz reaktir, 100 ml destile suda çözülür. Bu çözelti haftalık hazırlanır, buzdolabında saklanır.

 

– Stok siyanür çözeltisi: 2 g KOH ve 2.51 g KCN 1 litre destile suda çözülür. KCN toksik olduğu için çok dikkatli olunmalı, direkt temas ve solunumdan kaçınılmalıdır. Bu çözelti, gümüş nitrat (AgNO3) titrantı ile standardize edilir. 1 ml =1 mg CN olan bu çözelti zamanla kuvvetini kaybettiği için her hafta kontrol edilmelidir.

 

– Standart siyanür çözeltisi: Hazırlanmış olan stok siyanür çözeltisi seyreltilerek standart çözeltiler hazırlanır. Günlük olarak hazırlanan çözeltiler kapaklı cam şişelerde muhafaza edilir.

 

– Piridin-Barbitürik asit reaktifi: 15 g barbitürik asit 250 ml’lik balon jojeye alınır. Bir miktar su ile ıslatılır, 75 ml piridin ilave edilerek karıştırılır. 15 ml derişik hidroklorik asit ilave edilir. Destile su ile işarete kadar tamamlanır. Bu reaktif bir ay dayanır, çökelek oluştuğunda atılması gerekir.

 

– Sodyum dihidrojen fosfat, 1 M: 138 g NaH2PO4.H2O bir litre destile suda çözülerek hazırlanır. Çözelti buzdolabında saklanmalıdır.

 

– Sodyum hidroksit çözeltisi: 2 g NaOH, 1 litre destile suda çözülür.

 

Siyanür Analizinin Yapılışı

Sodyum hidroksit çözeltisinden bir şahit hazırlanır. Bütün seyreltmelerde 2 g NaOH/l çözeltisi kullanılmak süretiyle standart KCN çözeltisi kullanılarak 0.2-6 mg CN/20 ml standartları hazırlanır. Aşağıda belirtilen şekilde renk oluşturularak absorbans-konsantrasyon kalibrasyon eğrisi hazırlanır. Fotometre, hem başlangıçta, hem de her okumadan sonra NaOH seyreltme çözeltisi (şahit) ile sıfıra ayarlanmalıdır.

 

Numune ve standart çözeltilerden alınan 20 ml’lik kısım, 50 ml’lik bir erlene alınır. 4 ml fosfat tamponu ilave edilir, karıştırılır. 2 ml kloramin T ilave edilerek karıştırılır. Hemen arkasından 5 ml piridin- barbitürik asit çözeltisi ilave edilir. İşarete kadar destile su konularak karıştırılır. 8 dakika sonra, fakat 15 dakikadan önce fotometrede 578 nm’de absorbans ölçülür. 8 ile 15 dakika arasında bile absorbansta az bir değişme olur. Bunu en aza indirmek için bütün okumalarda zamanın standardize edilmesi gerekir. Kalibrasyon eğrisi ve formül yardımıyla siyanür konsantrasyonu belirlenir.

 

Sonucun Hesabı

Numunelerdeki siyanür konsantrasyonu aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:

CN, mg/L =(A x B) / (C x D)

 

Burada,

A: Kalibrasyon eğrisinden okunan CN miktarı, µg (50 ml numune hacmindeki)
B: Destilasyondan elde edilen çözeltinin toplam hacmi, ml
C: Destilasyonda kullanılan orijinal numunenin hacmi
D : Kolorimetrik testte kullanılan ml çözelti hacmidir.

Yeşil Kalem

Daha yeşil ve güzel bir Dünya için yola çıkan Yeşil Aşkı, herkesi Dünya’ya zarar vermeden, çevre dostu ve sürdürülebilir bir yaşama davet ediyor. Bütün gayemiz; temiz bir çevre, yaşanabilir bir dünya ve yeşil gören gözlerdir. Yeşil görmeyen gözler, Renk zevkinden mahrumdur.

blank

2 thoughts on “Siyanür Analizi

  • blank

    20 ml numune alınıp reaktifler ilave edildikten sonra tekrar distile su mu konulacak? Seyreltmeler NaOH ile yapılacak deniliyor? Standart metotla kıyaslayınca kafam karıştı.

  • Merhaba Gülşen Hanım, numune ve standart çözeltilerden alınan 20 ml’lik kısım, 50 ml’lik bir erlene alınır. 4 ml fosfat tamponu ilave edilir, karıştırılır. 2 ml kloramin T ilave edilerek karıştırılır. Hemen arkasından 5 ml piridin- barbitürik asit çözeltisi ilave edilir, karıştırılır. 50 ml’ye destile su konularak tamamlanır. Numunedeki siyanürün açığa çıkması için seyreltmeler NaOH ile yapılır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir